ପିଏମଇଣ୍ଡିଆ
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ, ନମସ୍କାର। ‘ମନ୍ କି ବାତ୍’ରେ ପୁଣିଥରେ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ। ନଭେମ୍ବର ମାସଟି ଅନେକ ପ୍ରେରଣା ନେଇ ଆସିଛି। କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ନଭେମ୍ବର ୨୬ ତାରିଖ ଦିନ ସମ୍ବିଧାନ ଦିବସ ଅବସରରେ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ୍ ହଲ୍ରେ ବିଶେଷ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜିତ ହେଲା। ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’ର ୧୫୦ ବର୍ଷ ପୂରଣ ହେବା ଉପଲକ୍ଷେ ସାରା ଦେଶରେ ଆୟୋଜିତ ହେବାକୁ ଥିବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକର ଭବ୍ୟ ଶୁଭାରମ୍ଭ ହେଲା। ନଭେମ୍ବର ୨୫ ଦିନ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ରାମ ମନ୍ଦିର ଉପରେ ଧର୍ମଧ୍ୱଜା ଆରୋହଣ ହେଲା। ସେହିଦିନ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରର ଜ୍ୟୋତିସର୍ରେ ପାଞ୍ଚଜନ୍ୟ ସ୍ମାରକର ଲୋକାର୍ପଣ ହେଲା।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କିଛିଦିନ ପୂର୍ବରୁ ମୁଁ ହାଇଦ୍ରାବାଦଠାରେ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଲିପ ଇଞ୍ଜିନ୍ ଏମ୍ଆର୍ଓ ଫ୍ୟାସିଲିଟି ଉଦ୍ଘାଟନ କରିଛି। ଏୟାର କ୍ରାଫ୍ଟ ଗୁଡ଼ିକର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ମରାମତି ଏବଂ ଓଭରହଲ୍ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଏହା ଏକ ବଡ଼ ପଦକ୍ଷେ । ଗତ ସପ୍ତାହରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସମୟରେ ଆଇଏନ୍ଏସ୍ ମାହେକୁ ଭାରତୀୟ ନୌବାହିନୀରେ ସାମିଲ କରାଗଲା। ଗତସପ୍ତାହେ ହିଁ ଭାରତର ସ୍ପେସ୍ ଇକୋସିଷ୍ଟମକୁ ସ୍କାଏରୁଟ୍ର ଇନ୍ଫିନିଟି କ୍ୟାମ୍ପସ୍ ନୂତନ ଗତି ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ଏହା ଭାରତର ନୂଆ ଚିନ୍ତାଧାରା, ନବସୃଜନ ଏବଂ ଯୁବଶକ୍ତିର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପାଲଟିଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଦେଶ ବଡ଼ ଉପଲବ୍ଧି ହାସଲ କରିଛି। ଭାରତ ୩୫୭ ମିଲିୟନ୍ ଟନ୍ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରି ଏକ ଐତିହାସିକ ରେକର୍ଡ଼ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ୩୫୭ ମିଲିୟନ୍ ଟନ୍!! ୧୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବ ତୁଳନାରେ ଭାରତର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ୧୦୦ ମିଲିୟନ୍ ଟନ୍ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। କ୍ରୀଡ଼ା ଜଗତରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ବିଜୟ ପତାକା ଉଡ଼ାଇଛି। କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ହିଁ ଭାରତ ଦ୍ୱାରା ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗୀତା ଆୟୋଜନ ସମ୍ପର୍କରେ ଘୋଷଣା ହୋଇଛି। ଏସବୁ ଉପଲବ୍ଧି ଦେଶର, ଦେଶବାସୀଙ୍କର। ‘ମନ୍ କି ବାତ୍’ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଏଭଳିଉପଲବ୍ଧିଗୁଡ଼ିକୁ, ଲୋକଙ୍କ ମିଳିତ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାକୁ ଜନତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖକୁ ଆଣିବା ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ମଞ୍ଚ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଯଦି ମନରେ ଦୃଢ଼ ଇଚ୍ଛା ଥାଏ, ସାମୂହିକ ଶକ୍ତି, ଦଳଗତ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ ରହିଥାଏ, ତଳେ ପଡ଼ି ପୁଣିଥରେ ଠିଆହେବାର ସାହସ ଥାଏ, ତେବେ କଠିନରୁ କଠିନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସଫଳତା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ମିଳିଥାଏ। ଆପଣ ସେ ସମୟ କଥା ଚିନ୍ତା କରନ୍ତୁ, ଯେତେବେଳେ ସାଟେଲାଇଟ୍ ନ ଥିଲା, ଜିଏସ୍ ସିଷ୍ଟମ୍ ନ ଥିଲା। ନେଭିଗେଶନ୍ର କୌଣସି ସୁବିଧା ଉପଲବ୍ଧ ନ ଥିଲା। ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ ଆମ ନାବିକମାନେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଜାହାଜରେ ଜଳଯାତ୍ରା ପାଇଁ ବାହାରି ଡ଼ୁଥିଲେ ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚୁଥିଲେ। ଏବେ ଜଳଯାତ୍ରାରୁ ପାଦେ ଆଗେଇ ବିଶ୍ୱର ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମହାକାଶର ଅନନ୍ତ ଉଚ୍ଚତାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରୁଛନ୍ତି। ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ସେହି ଏକା ସମସ୍ୟା। ନା ଜିପିଏସ୍ ସିଷ୍ଟମ୍ ଅଛି, ନା ଯୋଗାଯୋଗର ସେଭଳି କିଛି ବ୍ୟବସ୍ଥା। ତା’ହେଲେ ଆମେ କେମିତି ଆଗକୁ ବଢ଼ିବା?
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ସାମାଜିକ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଗୋଟିଏ ଭିଡିଓ ମୋର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷିତ କଲା। ଏହି ଭିଡିଓଟି ଇସ୍ରୋର ଗୋଟିଏ ନିଆରା ଡ୍ରୋନ୍ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସମ୍ପର୍କିତ ଥିଲା। ଏହି ଭିଡିଓରେ ଆମ ଦେଶର ଯୁବବର୍ଗ ଏବଂ ବିଶେଷକରି ଆମ ଜେନ୍-ଜି ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଡ୍ରୋନ୍ ଉଡ଼ାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲେ। ଡ୍ରୋନ୍ ଉଡ଼ୁଥିଲା, କିଛି ସମୟ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରି ପାରୁଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ହଠାତ୍ ତଳକୁ ଖସି ଡ଼ୁଥିଲା। କାହିଁକି ଜାଣନ୍ତି? କାରଣ ଏଠି ଯେଉଁ ଡ୍ରୋନ୍ଗୁଡ଼ିକ ଉଡ଼ୁଥିଲା, ସେଗୁଡ଼ିକରେ ଜିଏସ୍ ସହାୟତା ଆଦୌ ଉପଲବ୍ଧ ନ ଥିଲା। ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହରେ ଜିଏସ୍ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ। ତେଣୁ, ଡ୍ରୋନ୍କୁ କୌଣସି ସୂଚନା କିମ୍ବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ବାହାରୁ ଦିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ଡ୍ରୋନ୍ କୁ ନିଜ କ୍ୟାମେରା ଏବଂ ଇନ୍ବିଲ୍ଟ ସଫ୍ଟୱେୟାର ସହାୟତାରେ ଉଡ଼ିବାକୁ ଥିଲା। ଏହି ଛୋଟିଆ ଡ୍ରୋନ୍କୁ ଭୂମିରୁ ଚିହ୍ନିବାର ଥିଲା, ଉଚ୍ଚତା ସମ୍ପର୍କରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ଥିଲା, ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବାଧାବିଘ୍ନର ଆକଳନ କରିବାକୁ ଥିଲା ଏବଂ ସ୍ୱୟଂ ସୁରକ୍ଷିତ ଭାବେ ଅବତରଣ କରିବାର ଉପାୟ ସ୍ଥିର କରିବାକୁ ଥିଲା। ତେଣୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଡ୍ରୋନ୍ ଖସି ପଡ଼ୁଥିଲା।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ପୁଣେର ଯୁବବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ଗୋଟିଏ ଦଳ ଅଳ୍ପ କିଛି ସଫଳତା ହାସଲ କଲେ। ସେମାନଙ୍କ ଡ୍ରୋନ୍ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଥର ତଳେ ପଡ଼ିଲା, କ୍ରାଶ୍ ହେଲା, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ହାର୍ ମାନିନଥିଲେ। ଅନେକ ଥର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ପରେ ଏହି ଦଳର ଡ୍ରୋନ୍ ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ କିଛି ସମୟ ଉଡ଼ିବାରେ ସଫଳତା ଲାଭ କଲା।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଏହି ଭିଡିଓଟି ଦେଖିଲା ବେଳେ, ମୋ ମନରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଦୃଶ୍ୟ ଭାସିଆସିଲା। ସେହି ଦିନ କଥା, ଯେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ସହ ସମ୍ପର୍କ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ସେହିଦିନ ସାରା ଦେଶ, ବିଶେଷକରି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ କିଛି ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପାଇଁ ନିରାଶ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ, ବନ୍ଧୁଗଣ, ବିଫଳତା ସେମାନଙ୍କ ପଥରୋଧ କରିପା।ରିଲା ନାହିଁ। ସେହିଦିନ ସେମାନେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ସଫଳତାର କାହାଣୀ ଲେଖିବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲେ। ଏହି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ସଫଳ ଅବତରଣ କେବଳ ଗୋଟିଏ ମିଶନର ସଫଳତା ନ ଥିଲା। ତାହାଥିଲା ବିଫଳତାରୁ ବାହାରି ଗଢ଼ାଯାଇଥିବା ବିଶ୍ୱାସର ସଫଳତା। ଏହି ଭିଡିଓରେ ଯେଉଁ ଯୁବକମାନେ ଦେଖାଯାଉଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ଆଖିରେ ମୋତେ ସେହି ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଦେଖାଯାଉଥିଲା। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଥର ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ଆମ ଯୁବବର୍ଗଙ୍କ ନିଷ୍ଠା ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ସମର୍ପଣ ଭାବ ଦେଖେଁ, ସେତେବେଳେ ମନ ଉତ୍ସାହରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯାଏ। ଯୁବବର୍ଗଙ୍କ ଏହି ନିଷ୍ଠା ବିକଶିତ ଭାରତର ବହୁତ ବଡ଼ ଶକ୍ତି।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
ଆପଣମାନେ ମହୁର ମଧୁରତା ସହ ବେଶ୍ ପରିଚିତ ଥିବେ। କିନ୍ତୁ, ପ୍ରାୟତଃ ଆମେ ଏ କଥା ଜାଣି ପାରୁନା ଯେ, ଏହା ପଛରେ କେତେ ଲୋକଙ୍କ ପରିଶ୍ରମ ରହିଛି, କେତେ ପରମ୍ପରା ରହିଛି ଏବଂ ପ୍ରକୃତି ସହ କେତେ ସୁନ୍ଦର ତାଳମେଳ ରହିଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରର ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବଣ-ତୁଳସୀ ଯାହାର ଅନ୍ୟନାମ ସୁଲାଇ, ଏହି ସୁଲାଇ ଫୁଲରୁ ଏଠାରେ ମହୁମାଛିମାନେ ଗୋଟିଏ ନିଆରା ମହୁ ତିଆରି କରନ୍ତି। ଏହି ମହୁର ରଙ୍ଗ ଧଳା ଏବଂ ଏହା ରାମ୍ବନ୍ ସୁଲାଇ ହନି ନାମରେ ପରିଚିତ। ମାତ୍ର କିଛିବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ରାମ୍ବନ୍ ସୁଲାଇ ହନିକୁଗ ଜିଆଇ ଟ୍ୟାଗ୍ ମିଳିଛି। ଏହାପରେ ଏହି ମହୁକୁ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଗୋଟିଏ ପରିଚୟ ମିଳିଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଦକ୍ଷିଣ କନ୍ନଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ପୁତ୍ତୁର୍ରେ ସେଠାକାର ବୃକ୍ଷରାଜି ମହୁ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଏଠାରେ ଗ୍ରାମଜନ୍ୟ ନାମକ ଚାଷୀ ସଂଗଠନ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ଉପହାରକୁ ଏକ ନୂତନ ଦିଗ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି। ଗ୍ରାମଜନ୍ୟ ପକ୍ଷରୁ ଏଠାରେ ଆଧୁନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ୟୁନିଟ୍, ପରୀକ୍ଷାଗାର, ବୋତଲରେ ପ୍ୟାକିଂ, ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ ଟ୍ରାକିଂ ଭଳି ସୁବିଧା ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଇଛି। ଏବେ ଏହି ମହୁ ର ବ୍ରାଣ୍ଡେଡ୍ ଉତ୍ପାଦ ଗାଁରୁ ସହରଯାଏ ପହଞ୍ଚୁଛି। ଏହି ପ୍ରଚେଷ୍ଟାର ଲାଭ ଅଢ଼େଇ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଚାଷୀଙ୍କୁ ମିଳିଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କର୍ଣ୍ଣାଟକର ହିଁ ତୁମ୍କୁର୍ ଜିଲ୍ଲାରେ ଶିବ୍ଗଙ୍ଗା କାଲଞ୍ଜିୟା ନାମକ ସଂସ୍ଥାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ମଧ୍ୟ ବହୁତ ପ୍ରଶଂସନୀୟ। ସେମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏଠାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ଆରମ୍ଭରେ ଦୁଇଟି ମହୁ ବାକ୍ସ ଦିଆଯାଇଥାଏ। ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଅନେକ ଚାଷୀଙ୍କୁ ନିଜ ଅଭିଯାନରେ ସାମିଲ କରି ।ରିଛନ୍ତି। ଏବେ ଏହି ସଂସ୍ଥା ସହ ଜଡ଼ିତ ଚାଷୀମାନେ ମିଶି ମହୁ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଛନ୍ତି, ଏହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ପ୍ୟାକ୍ କରି ସ୍ଥାନୀୟ ବଜାରକୁ ପହଞ୍ଚାଉଛନ୍ତି। ଏହାଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର ମଧ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି। ଏହିଭଳି ଅନ୍ୟ ଏକ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ନାଗାଲାଣ୍ଡର କ୍ଲିଫ୍ ହନି ହଂଟିଙ୍ଗ । ନାଗାଲାଣ୍ଡର ଚୋକ୍ଲାଙ୍ଗନ୍ ଗାଁରେ ଖିୟାମନି-ୟାଙ୍ଗନ୍ ଜନଜାତି ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କାମ କରିଆସିଛନ୍ତି। ଏଠାରେ ମହୁମାଛି ଗଛ ଉପରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ଉଚ୍ଚ ପଥର ଉପରେ ମହୁଫେଣା ତିଆରି କରିଥାଆନ୍ତି। ତେଣୁ, ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ବି ଦପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ଏଠାକାର ଲୋକେ ମହୁମାଛି ସହ ପ୍ରଥମେ ସୁମଧୁର ଭାବେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିଥାଆନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଅନୁମତି ଲୋଡ଼ିଥାଆନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କୁ ଜଣାଇଥାଆନ୍ତି ଯେ, ଆଜି ସେମାନେ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଆସିଛନ୍ତି। ଏହାପରେ ହିଁ ସେମାନେ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଆନ୍ତି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଆଜି ଭାରତ ମହୁ ଉତ୍ପାଦନରେ ନୂତନ ରେକର୍ଡ଼ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ୧୧ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଦେଶରେ ମହୁ ଉତ୍ପାଦନ ୭୬ ହଜାର ମେଟ୍ରିକ୍ ଟନ୍ ଥିଲା। ଏବେ ଏହାଦ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷ ମେଟ୍ରିକ୍ ଟନ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଅତିକ୍ରମ କରିଛି। ବିଗତ କିଛିବର୍ଷରେ ମହୁ ରପ୍ତାନୀ ମଧ୍ୟ ତିନିଗୁଣରୁ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ହନି ମିଶନ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଖଦି ଗ୍ରମୋଦ୍ୟୋଗ ମଧ୍ୟ ୨ ଲକ୍ଷ ୨୫ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ମହୁ ବାକ୍ସ ଲୋକଙ୍କୁ ବିତରଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହାଦ୍ୱାରା ହଜାର ହଜାର ଲୋକଙ୍କୁ ରୋଜଗାରର ନୂଆ ଅବସର ମିଳିପାରିଛି। ଅର୍ଥାତ୍ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ମହୁର ମଧୁରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଚାଲିଛି। ଏହି ମଧୁରତା ଚାଷୀମାନଙ୍କ ଆୟ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
ହରିୟାଣାର କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରଠାରେ ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା, ଏକଥା ଆମେ ସମସ୍ତେ ଜାଣିଛୁ। କିନ୍ତୁ, ଯୁଦ୍ଧର ସେହି ଅନୁଭୂତିକୁ ଏବେ ଆପଣ ସେଠାରେ ମହାଭାରତ ଅନୁଭବ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଅନୁଭବ କରିପାରିବେ। ଏହି ଅନୁଭବ କେନ୍ଦ୍ରରେ ମହାଭାରତର କାହାଣୀକୁ ଥ୍ରୀ-ଡି, ଲାଇଟ୍ ଆଣ୍ଡ୍ ସାଉଣ୍ଡ୍ ଶୋ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ ଟେକ୍ନିକ୍ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରାଯାଉଛି। ନଭେମ୍ବର ୨୫ ତାରିଖ ଦିନ ଯେତେବେଳେ ମୁଁ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର ଯାଇଥିଲି, ସେତେବେଳେ ଏହି ଅନୁଭବ କେନ୍ଦ୍ରର ଅନୁଭୂତି ମୋତେ ଆନନ୍ଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥିଲା।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରର ବ୍ରହ୍ମ ସରୋବରରେ ଆୟୋଜିତ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଗୀତା ମହୋତ୍ସବରେ ଯୋଗଦେବା ମୋ ପାଇଁ ବହୁତ ବିଶେଷ ଥିଲା। ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ଲୋକ ଦିବ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଗୀତା ଦ୍ୱାରା କିଭଳି ପ୍ରେରଣା ଲାଭ କରୁଛନ୍ତି, ତାହା ମୋତେ ବହୁତ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା। ଏହି ମହୋତ୍ସବରେ ଇଉରୋପ ଏବଂ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ୍ ଏସିଆ ସହିତ ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ଦେଶର ଲୋକେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
ଏହି ମାସର ଆରମ୍ଭରେ ସାଉଦି ଆରବରେ ପ୍ରଥମଥର କୌଣସି ସାର୍ବଜନୀନଦ ମଞ୍ଚରେ ଗୀତାର ଉପସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଛି। ଇଉରୋପ୍ର ଲାଟ୍ଭିଆରେ ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ସ୍ମରଣୀୟ ଗୀତା ମହୋତ୍ସବର ଆୟୋଜନ କରାଗଲା। ଏହି ମହୋତ୍ସବରେ ଲାଟ୍ଭିଆ, ଏଷ୍ଟୋନିଆ, ଲିଥୁଆନିଆ ଏବଂ ଆଲ୍ଜିରିଆର କଳାକାରମାନେ ଉତ୍ସାହର ସହିତ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଭାରତର ମହାନ ସଂସ୍କୃତିରେ ଶାନ୍ତି ଏବଂ କରୁଣାର ଭାବ ସର୍ବୋପରି। ଆପଣ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ କଥା କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ଯେତେବେଳେ ଚାରିଆଡ଼େ ବିନାଶର ଭୟଙ୍କର ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟାପି ରହିଥିଲା। ଏଭଳି କଠିନ ସମୟରେ ଗୁଜରାଟର ନୱାନଗରର ଜାମ୍ ସାହେବ୍, ମହାରାଜା ଦିଗ୍ବିଜୟ ସିଂ ଯେଉଁ ମହାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ, ତାହା ଆଜି ମଧ୍ୟ ଆମକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଉଛି। ସେତେବେଳେ ଜାମ୍ ସାହେବ୍ କୌଣସି ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ କିମ୍ବା ଯୁଦ୍ଧର ରଣନୀତିକୁ ନେଇ ଚିନ୍ତା କରୁନଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ଚିନ୍ତା ଥିଲା, ବିଶ୍ୱ ଯୁଦ୍ଧ ପରିସ୍ଥିତିରେ କିଭଳି ପୋଲିଶ୍ ୟେହୁଦୀ ପିଲାଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା। ସେ ସେତେବେଳେ ଗୁଜରାଟରେ ହଜାର ହଜାର ପିଲାଙ୍କୁ ଶରଣ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ନୂଆ ଜୀବନ ଦେଇଥିଲେ, ଯାହା ଆଜି ମଧ୍ୟ ଏକ ଉଦାହରଣ। କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ଦକ୍ଷିଣ ଇସ୍ରାଏଲର ମୋଶାବ୍ ନେୱାତିମ୍ରେ ଜାମ୍ ସାହେବଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତି ଅନାବରଣ କରାଗଲା। ଏହା ଏକ ବିଶେଷ ସମ୍ମାନ। ଗତ ବର୍ଷ ପୋଲାଣ୍ଡର ‘ୱାର ସୋ’ରେ ମୋତେ ଜାମ୍ ସାହେବ୍ଙ୍କ ସ୍ମାରକୀରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଅର୍ପଣ କରିବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ମିଳିଥିଲା। ସେହି ମୁହମର୍ତ୍ତ ମୋ ପାଇଁ ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇରହିବ।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ମୁଁ ନାଚୁରାଲ୍ ଫାର୍ମିଂ ସମ୍ପର୍କରେ ଗୋଟିଏ ବିଶାଳ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ କୋଇମ୍ବାଟୁର ଯାଇଥିଲି। ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ନାଚୁରାଲ୍ ଫାର୍ମିଂକୁ ନେଇ ଚାଲିଥିବା ଉଦ୍ୟମକୁ ଦେଖି ମୁଁ ବହୁତ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲି। ଅନେକ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ପ୍ରଫେସନାଲ ଯୁବକ, ଏବେ ନାଚୁରାଲ୍ ଫାର୍ମିଂକୁ ଆପଣାଉଛନ୍ତି। ମୁଁ ସେଠାରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ସହ କଥା ହେଲି। ସେମାନଙ୍କ ଅନୁଭୂତି ଶୁଣିଲି। ନାଚୁରାଲ୍ ଫାର୍ମିଂ ଭାରତର ପୁରାତନ ପରମ୍ପରାର ଅଂଶବିଶେଷ ହୋଇ ରହିଆସିଛି ଏବଂ ଧରଣୀ ମାଁର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ନିରନ୍ତର ଭାବେ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ବିଶ୍ୱର ସର୍ବ ପୁରାତନ ଭାଷା ଏବଂ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସହରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ, ଏହି ଦୁହିଁଙ୍କର ମିଳନ ସର୍ବଦା ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ। ମୁଁ କାଶୀ ତାମିଲ୍ ସଙ୍ଗମମ୍ କଥା କହୁଛି। ଡିସେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରୁ କାଶୀର ନମୋ ଘାଟରେ ଚତୁର୍ଥ କାଶୀ ତାମିଲ୍ ସଙ୍ଗମମ୍ ଆରମ୍ଭ ହେବାକୁ ଯାଉଛି। ଏଥରର କାଶୀ ତାମିଲ୍ ସଙ୍ଗମମ୍ର ଥିମ୍ ବହୁତ କୌତୁହଳପ୍ରଦ – “ଲର୍ଣ୍ଣ୍ ତାମିଲ୍ – ତାମିଲ୍ କରକଲମ୍।” କାଶୀ ତାମିଲ୍ ସଙ୍ଗମମ୍ ଏହି ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମଞ୍ଚ ପାଲଟିଯାଇଛି, ଯେଉଁମାନେ ତାମିଲ୍ ଭାଷାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି। କାଶୀ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ଯେତେବେଳେ ବି ଆଲୋଚନା ହୁଏ, ସେମାନେ ସବୁବେଳେ କହନ୍ତି ଯେ, କାଶୀ ତାମିଲ୍ ସଙ୍ଗମମ୍ରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ସେମାନଙ୍କୁ ବହୁତ ଭଲ ଲାଗେ। ଏଠାରେ ସେମାନଙ୍କୁ କିଛି ନୂଆ ଶିଖିବାର ଏବଂ ନୂଆ ନୂଆ ଲୋକଙ୍କୁ ଭେଟିବାର ସୁଯୋଗ ମିଳିଥାଏ। ଏଥର ମଧ୍ୟ କାଶୀର ଅଧିବାସୀମାନେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉତ୍ସାହ ଉଦ୍ଦୀପନା ସହ ତାମିଲନାଡ଼ୁରୁ ଆସିବାକୁ ଥିବା ନିଜ ଭାଇ-ଭଉଣୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହର ସହ ଅପେକ୍ଷାରତ। କାଶୀ ତାମିଲ୍ ସଙ୍ଗମମ୍ରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛି। ଏହାସହ ଏଭଳି ଅନ୍ୟ ମଞ୍ଚ କଥା ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତା କରନ୍ତୁ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏକ ଭାରତ-ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାରତର ଭାବନା ସୁଦୃଢ଼ ହୋଇପାରିବ। ଏଠାରେ ମୁଁ ପୁଣିଥରେ କହିବାକୁ ଚାହୁଁଛି :
ତମିଲ୍ କଲାଚ୍ଚାରମ୍ ଉୟୱାର୍ନଦ୍
ତମିଲ୍ ମୋଲି ଉୟୱାର୍ନଦ୍
ତମିଲ୍ ଇନ୍ଦିୟାୱିନ୍ ପେରୁମିଦମ୍ । ଅର୍ଥାତ୍
ତାମିଲ୍ ସଂସ୍କୃତି ହେଉଛି ମହାନ୍
ତାମିଲ୍ ଭାଷା ହେଉଛି ମହାନ୍
ତାମିଲ୍ ଭାରତର ଗର୍ବ।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
ଯେତେବେଳେ ଭାରତର ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୁଏ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟ ଗର୍ବ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି। ଗତ ସପ୍ତାହରେ ମୁମ୍ୱଇରେ ଆଇଏନ୍ଏସ୍ ‘ମାହେ’କୁ ଭାରତୀୟ ନୌସେନାରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି। ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ସ୍ୱଦେଶୀ ଡିଜାଇନ୍କୁ ନେଇ ବହୁତ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଛି। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ପୁଡୁଚେରୀ ଓ ମାଲାବାର ଉପକୂଳର ଲୋକେ ଏହାର ନାଁ ଶୁଣି ଖୁବ୍ ଖୁସି ହୋଇଗଲେ। ପ୍ରକୃତ କଥା ହେଲା ଏହାର ‘ମାହେ’ ନାଁଟି ସେଇ ସ୍ଥାନ ମାହେର ନାମାନୁସାରେ ରଖାଯାଇଛି, ଯାହାର ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ଐତିହାସିକ ପରମ୍ପରା ରହିଛି। କେରଳ ଓ ତାମିଲନାଡୁର ଅନେକ ଲୋକ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧଜାହାଜର କ୍ରେଷ୍ଟ ଉରୁମି ଓ କଲାରି ୟଟ୍ଟୁର ପାରମ୍ପରିକ ନମନୀୟ ଖଣ୍ଡା ପରି ଦେଖାଯାଉଛି। ଏହା ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଗର୍ବର ବିଷୟ ଯେ ଆମର ନୌସେନା ଅତି ଦ୍ରୁତଗତିରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଆଡକୁ ଆଗେଇ ଚାଲିଛି। ଡିସେମ୍ୱର ୪ରେ ଆମେ ନୌସେନା ଦିବସ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରିବାକୁ ଯାଉଛୁ। ଏହା ଆମ ସୈନିକଙ୍କର ଅଦମ୍ୟ ସାହସ ଓ ପରାକ୍ରମକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇବାର ଏକ ବିଶେଷ ଦିନ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଯେଉଁମାନେ ନୌସେନା ସମ୍ପର୍କିତ ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ରୁଚି ରଖନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆମ ଦେଶରେ ବହୁତ ସ୍ଥାନ ଅଛି, ଯେଉଁଠିକି ଗଲେ ସେମାନେ ବହୁତ କିଛି ଶିଖି ।ରିବେ। ଦେଶର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଗୁଜରାଟର ସୋମନାଥ ନିକଟରେ ଏକ ଜିଲ୍ଲା ଅଛି – ଡିଉ । ଡିଉରେ ‘ଆଇଏନ୍ଏସ୍ ଖୁଖରୀ’କୁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ‘ଖୁଖରୀ ମେମୋରିଆଲ ଓ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍’ ଅଛି। ସେହି ରି ଗୋଆରେ ‘ନେଭାଲ୍ ଏଭିଏସନ୍ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍’ ଅଛି, ଯାହା ଏସିଆର ଏକ ଅନନ୍ୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ। ଫୋର୍ଟ କୋଚିର ଆଇଏନ୍ଏସ୍ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟରେ ‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ନେଭାଲ୍ ମାରିଟାଇମ୍ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍’ ଅଛି। ଏଠାରେ ଆମ ଦେଶର ସାମୁଦ୍ରିକ ଇତିହାସ ଓ ଭାରତୀୟ ନୌସେନାର ବିକାଶକୁ ଦେଖାଯାଇପାରେ। ଶ୍ରୀବିଜୟାପୁରମ୍, ଯାହାକୁ ପୂର୍ବରୁ ପୋର୍ଟ ବ୍ଲେୟାର କୁହାଯାଉଥିଲା, ତାହାର ‘ସମୁଦ୍ରିକା – ନେଭାଲ୍ ମେରାଇନ୍ ମ୍ୟୁଜିଅମ୍’ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସକୁ ସାମ୍ନାକୁ ଆଣିବା ପାଇଁଜଣାଶୁଣା। କାରୱାରର ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର ବେଳାଭୂମିର ଯୁଦ୍ଧଜାହାଜ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ପ୍ରତିକୃତି ସବୁ ରଖାଯାଇଛି। ବିଶାଖାପାଟଣାରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ବୁଡ଼ାଜାହାଜ, ହେଲିକପ୍ଟର ଓ ବିମାନ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ଅଛି, ଯାହା ଭାରତୀୟ ନୌସେନା ସହିତ ଜଡ଼ିତ। ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ, ବିଶେଷକରି ସାମରିକ ଇତିହାସରେ ରୁଚି ରଖୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛି ଯେ ଏହି ସଂଗ୍ରହାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖିବାକୁ ନିଶ୍ଚୟ ଯାଆନ୍ତୁ।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
ଶୀତ ଆସିଯାଇଛି ଏବଂ ଶୀତ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ପର୍ଯ୍ୟଟନର ସମୟ ମଧ୍ୟ ଆସିଛି। ପୃଥିବୀର ଅନେକ ଦେଶ ଶୀତକାଳୀନ ପର୍ଯ୍ୟଟନକୁ ନିଜ ଅର୍ଥନୀତିର ବହୁତ ବଡ଼ ଆଧାର କରିଦେଇଛନ୍ତି। ଅନେକ ଦେଶରେ ଦୁନିଆର ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଶୀତକାଳୀନ ଉତ୍ସବ ଓ ଶୀତକାଳୀନ କ୍ରୀଡ଼ାର ମଡେଲ ରହିଛି। ସେମାନେ ସ୍କିଇଙ୍ଗ୍, ସ୍ନୋ-ବୋର୍ଡିଙ୍ଗ୍, ସ୍ନୋ ଟ୍ରେକିଙ୍ଗ୍, ଆଇସ୍ କ୍ଲାଇମ୍ୱିଙ୍ଗ୍ ଓ ଫ୍ୟାମିଲି ସ୍ନୋ ପାର୍କ ଭଳି ଅନୁଭୂତିକୁ ନିଜର ପରିଚୟ କରିଛନ୍ତି। ସେମାନେ ନିଜର ଶୀତ ଉତ୍ସବକୁ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଆକର୍ଷଣରେ ପରିଣତ କରିଛନ୍ତି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଆମ ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଶୀତ ପର୍ଯ୍ୟଟନର ସବୁ ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। ଆମ ପାଖରେ ପାହାଡ଼ ଅଛି, ସଂସ୍କୃତି ଅଛି ଏବଂ ଦୁଃସାହସିକ କ୍ରୀଡ଼ାର ଅସୀମ ୧୦ ସମ୍ଭାବନା ଅଛି। ମୁଁ ଖୁସି ଯେ ଏବେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ଶୀତକାଳୀନ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଲୋକଙ୍କୁ ବହୁତ ଆକର୍ଷିତ କରୁଛି। ଶୀତଋତୁରେ ଔଲି, ମୁନସ୍ୟାରୀ, ଚୋପଟା ଓ ଡେୟାରା ଭଳି ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେଉଛି। କିଛି ସପ୍ତାହ ତଳେ ପିଥୌରାଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାରେ ସାଢ଼େ ୧୪ ହଜାର ଫୁଟ୍ରୁ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଆଦି କୈଳାସରେ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ହାଇଅଲଟିଚ୍ୟୁଡ୍ ଅଲଟ୍ରା ରନ୍ ମାରାଥନ୍ ଆୟୋଜନ ହୋଇଥିଲା। ଏଥିରେ ଦେଶର ୧୮ଟି ରାଜ୍ୟରୁ ୭୫୦ରୁ ଅଧିକ ଆଥଲେଟ୍ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ୬୦ କିଲୋମିଟର ଦୀର୍ଘ ‘ଆଦି କୈଳାସ ପରିକ୍ରମା ରନ୍’ ପ୍ରବଳ ଥଣ୍ଡାରେ ଭୋର ୫ଟାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଏତେ ଥଣ୍ଡା ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଲୋକଙ୍କର ଉତ୍ସାହ ଦେଖିବା ଭଳି ଥିଲା। ଆଦି କୈଳାସ ଯାତ୍ରାରେ ଯେଉଁଠି ତିନିବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଦୁଇ ହଜାରରୁ କମ୍ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଆସୁଥିଲେ, ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ସଂଖ୍ୟା ୩୦ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ହୋଇଗଲାଣି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କିଛି ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡରେ ଶୀତକାଳୀନ କ୍ରୀଡ଼ା ଆୟୋଜନ ହେବ। ସାରା ଦେଶର ଖେଳାଳି, ଦୁଃସାହସିକ କ୍ରୀଡ଼ାପ୍ରେମୀ ଓ ଖେଳ ସହ ଜଡ଼ିତ ଲୋକେ ଏହି ଆୟୋଜନକୁ ନେଇ ଉତ୍ସାହିତ ଅଛନ୍ତି। ସ୍କିଇଙ୍ଗ୍ ହେଉ ଅବା ସ୍ନୋ-ବୋର୍ଡିଙ୍ଗ୍, ବରଫ ଉପରେ ହେଉଥିବା ଅନେକ ଖେଳର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆରମ୍ଭ ହୋଇସାରିଛି। ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ଶୀତ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ଯୋଗାଯୋଗ ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଛି। ହୋମଷ୍ଟେ ପାଇଁ ନୂଆ ନୀତି ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଶୀତଦିନରେ ‘ୱେଡ୍ ଇନ୍ ଇଣ୍ଡିଆ’ ଅଭିଯାନର ମଧ୍ୟ ଅଲଗା ଆକର୍ଷଣ ରହେ। ଶୀତର ସୁନେଲି ଖରା ହେଉ କି ପାହାଡ଼ରୁ ଓହ୍ଲାଉଥିବା କୁହୁଡ଼ିର ଚାଦର, ଡେଷ୍ଟିନେସନ୍ ୱେଡିଙ୍ଗ୍ ପାଇଁ ପାହାଡ଼ ମଧ୍ୟ ଏବେ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେଉଛି। ଅନେକ ବିବାହ ତ ଏବେ ବିଶେଷକରି ଗଙ୍ଗାକୂଳରେ ହେଉଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଏବେ ଶୀତଦିନରେ ହିମାଳୟର ଉପତ୍ୟକାଗୁଡ଼ିକ ଏପରି ଅନୁଭୂତିର ଅଂଶ ହୋଇଯାଏ, ଯାହା ଜୀବନସାରା ସାଙ୍ଗରେ ରହେ। ଯଦି ଆପଣ ୧୧ ଏଥର ଶୀତଦିନେ କୌଣସି ସ୍ଥାନକୁ ଯିବାର ଯୋଜନା କରୁଛନ୍ତି, ତେବେ ହିମାଳୟର ଉପତ୍ୟକାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଶ୍ଚୟ ବିକଳ୍ପ ରୂପେ ରଖନ୍ତୁ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
କିଛି ସପ୍ତାହ ତଳେ ମୁଁ ଭୂଟାନ ଯାଇଥିଲି। ଏହିଭଳି ଗସ୍ତରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଆଲୋଚନା ଓ ଚର୍ଚ୍ଚାର ସୁଯୋଗ ମିଳିଥାଏ। ଏହି ଯାତ୍ରାରେ ମୁଁ ଭୂଟାନର ରାଜା, ବର୍ତ୍ତମାନର ରାଜାଙ୍କ ପିତା, ଯିଏ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ପୂର୍ବରୁ ରାଜା ଥିଲେ, ସେଠାକାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କ ସହ ସାକ୍ଷାତ କଲି। ସେତେବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କଠାରୁ ଗୋଟିଏ କଥା ନିଶ୍ଚୟ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିଥିଲା – ସମସ୍ତେ ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ପବିତ୍ର ଅବଶେଷ ପଠାଇଥିବାରୁ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କୃତଜ୍ଞତା ଜ୍ଞାପନ କରୁଥିଲେ। ମୁଁ ଯେତେଥର ଏହା ଶୁଣିଲି, ସେତେଥର ମୋ ହୃଦୟ ଗର୍ବରେ ଫୁଲି ଉଠୁଥିଲା।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ପବିତ୍ର ଅବଶେଷକୁ ନେଇ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଏହିଭଳି ଉତ୍ସାହ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। ଗତମାସରେ ହିଁ ଜାତୀୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟରୁ ଏହି ପବିତ୍ର ଅବଶେଷକୁ ରୁଷର କଲମିକିଆକୁ ନିଆଯାଇଥିଲା। ସେଠାରେ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ୱ ଅଛି। ମୋତେ କୁହାଗଲା ଯେ ଏହାର ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ରୁଷ୍ର ଦୂରଦୂରାନ୍ତରୁ ମଧ୍ୟ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। ଏହି ପବିତ୍ର ଅବଶେଷକୁ ମଙ୍ଗୋଲିଆ, ଭିଏତନାମ ଓ ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ନିଆଯାଇସାରିଛି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥାନରେ ଲୋକଙ୍କର ପ୍ରବଳ ଉତ୍ସାହ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡର ରାଜା ମଧ୍ୟ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆସିଥିଲେ। ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ପବିତ୍ର ଅବଶେଷ ପ୍ରତି ଏଭଳି ଗଭୀର ଆତ୍ମୀୟତା ଦେଖି ମନ ଭାବବିହ୍ୱଳ ହୋଇଯାଏ। ଏହା ଶୁଣି ବହୁତ ଭଲ ଲାଗେ ଯେ ଏଭଳି ଏକ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ସାରା ପୃଥିବୀବାସୀଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ସହ ଯୋଡ଼ିବାର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇପାରୁଛି।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ସବୁବେଳେ ‘ଭୋକାଲ୍ ଫର୍ଲୋକାଲ୍’ ମନ୍ତ୍ର ସହ ଚାଲିବାକୁ କହୁଛି। କିଛିଦିନ ତଳେ ଜି-୨୦ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ସମୟରେ ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ନେତାଙ୍କୁ ଉପହାର ଦେବାର କଥା ଆସିଲା, ତ ମୁଁ ୧୨ ପୁଣିଥରେ କହିଲି – ‘ଭୋକାଲ ଫର ଲୋକାଲ୍’। ମୁଁ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ତରଫରୁ ବିଶ୍ୱ ନେତୃବୃନ୍ଦଙ୍କୁ ଯେଉଁ ଉପହାର ପ୍ରଦାନ କଲି, ସେଥିରେ ଏହି ଭାବନାର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧ୍ୟାନ ରଖାଯାଇଥିଲା। ଜି-୨୦ ସମୟରେ ମୁଁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ର ତିଙ୍କୁ ନଟରାଜଙ୍କ କାଂସ୍ୟ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲି। ଏହା ତାମିଲନାଡୁର ତାଞ୍ଜାବୁର୍ର ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟ ସହ ଜଡ଼ିତ ଚୋଳଯୁଗୀୟ ଶିଳ୍ପକଳାର ଅଦ୍ଭୁତ ଉଦାହରଣ। କାନାଡାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ରୁପା ଘୋଡ଼ାର ପ୍ରତିକୃତି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହା ରାଜସ୍ଥାନର ଉଦୟପୁରର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପକଳାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ। ଜାପାନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ରୁପାର ବୁଦ୍ଧ ପ୍ରତିକୃତି ଦିଆଗଲା। ଏଥିରେ ତେଲେଙ୍ଗାନା ଓ କରିମନଗରର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ରୂପା କାରିଗରୀର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ବାରିହୁଏ। ଇଟାଲୀର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଫୁଲର ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ ରୌପ୍ୟଦର୍ପଣ ଉପହାର ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହା ମଧ୍ୟ କରିମନଗରର ପାରମ୍ପରିକ ଧାତୁ ଶିଳ୍ପକଳାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରିଥାଏ। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ମୁଁ ପିତ୍ତଳର ଉରଲି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲି, ଯାହା କେରଳ ମନ୍ନାରର ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପ। ମୋର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଯେ ଦୁନିଆ, ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ, କଳା ଓ ପରମ୍ପରା ବିଷୟରେ ଜାଣୁ, ଏବଂ ଆମର କାରିଗରମାନଙ୍କର ପ୍ରତିଭାକୁ ବିଶ୍ୱମଞ୍ଚ ମିଳୁ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ମୁଁ ଖୁସି ଯେ ‘ଭୋକାଲ ଫର୍ ଲୋକାଲ୍’ର ଭାବନାକୁ ଦେଶର କୋଟିକୋଟି ଲୋକ ନିଜ ଜୀବନର ଅଂଶ କରିନେଇଛନ୍ତି। ଏହି ବର୍ଷ ଯେତେବେଳେ ଆପଣ ଉତ୍ସବର କିଣାକିଣି ପାଇଁ ବଜାରକୁ ଯାଇଥିବେ, ତା’ହେଲେ ଗୋଟିଏ କଥା ଆପଣ ସମସ୍ତେ ଅନୁଭବ କରିଥିବେ, ଲୋକଙ୍କ ପସନ୍ଦ ଓ ଘରକୁ ଆସୁଥିବା ସାମଗ୍ରୀରେ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ସଙ୍କେତ ଦେଖାଯାଉଛି ଯେ ଦେଶ ସ୍ୱଦେଶୀ ଆଡ଼କୁ ଫେରୁଛି। ଲୋକେ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଭାରତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବାଛୁଛନ୍ତି। ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଛୋଟରୁ ଛୋଟ ଦୋକାନୀ ମଧ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି। ଏଥର ଯୁବକମାନେ ମଧ୍ୟ ‘ଭୋକାଲ ଫର ଲୋକାଲ୍’ ଅଭିଯାନକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇଛନ୍ତି। ଆଗାମୀ କିଛିଦିନ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ଦିନ ଓ ନୂଆବର୍ଷ ଉପଲକ୍ଷେ ନୂଆ କିଣାକିଣି ପର୍ବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯିବ। ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ପୁଣି ମନେ ପକାଇଦେଉଛି, ‘ଭୋକାଲ ଫର ଲୋକାଲ୍’ ମନ୍ତ୍ର ୧୩ ମନେରଖନ୍ତୁ, ଦେଶରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଜିନିଷ କିଣନ୍ତୁ, ଯେଉଁଥିରେ କୌଣସି ଦେଶବାସୀର ପରିଶ୍ରମ ଲାଗିଥିବ, ସେହି ଜିନିଷ ବିକ୍ରି କରନ୍ତୁ।
ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀଗଣ,
ଭାରତୀୟ କ୍ରୀଡ଼ା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ମାସଟି ସୁପରହିଟ୍ ରହିଛି। ଏହି ମାସର ଆରମ୍ଭ ଭାରତୀୟ ମହିଳା ଟିମ୍ ଦ୍ୱାରା ଆଇସିସି ମହିଳା ବିଶ୍ୱକପ୍ ବିଜୟରୁ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ତା’ପରେ ମଧ୍ୟ ମଇଦାନରେ ଅଧିକ ଆକ୍ସନ୍ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି। କିଛିଦିନ ପୂର୍ବେ ଟୋକିଓରେ ଡିଫ୍-ଅଲିମ୍ପିକ୍ସ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ ଭାରତ ସର୍ବୋତ୍ତମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ୨୦ଟି ପଦକ ଜିତିଛି। ଆମର ମହିଳା ଖେଳାଳିମାନେ କବାଡ଼ି ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତି ଇତିହାସ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି। ସମଗ୍ର ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟରେ ସେମାନେ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କ ମନ ଜିଣିନେଇଛନ୍ତି। ୱାର୍ଲ୍ଡ ବକ୍ସିଂ କପ୍ ଫାଇନାଲ ରେ ମଧ୍ୟ ଆମର ଖେଳାଳିମାନଙ୍କର ପ୍ରଦର୍ଶନ ଅସାଧାରଣ ରହିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନେ ୨୦ଟି ପଦକ ଜିତିଛନ୍ତି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଯାହା ବିଷୟରେ ଆହୁରି ଅଧିକ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଛି, ତାହା ହେଉଛି ଆମର ମହିଳା ଦଳ ବ୍ଲାଇଣ୍ଡ କ୍ରିକେଟ୍ ୱାର୍ଲ୍ଡ କପ୍ ଜିତିବା। ବଡ଼ କଥା ହେଉଛି ଆମର ଏହି ଦଳ ଗୋଟିଏ ମ୍ୟାଚ୍ ବି ନ ହାରି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଜିତିଛି। ଦେଶବାସୀ ଏହି ଦଳର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଖେଳାଳିଙ୍କ ପାଇଁ ଗର୍ବିତ। ମୋର ଏହି ଦଳ ସହ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନିବାସରେ ସାକ୍ଷାତ ହୋଇଥିଲା। ସତରେ ଏହି ଦଳର ସାହସ ଓ ମନୋବଳ ଆମକୁ ବହୁତ କିଛି ଶିଖାଇଥାଏ। ଏହି ବିଜୟ ଆମ କ୍ରୀଡ଼ା ଇତିହାସର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିଜୟଗୁଡ଼ି ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ, ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇ ଚାଲିବ।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଆଜିକାଲି ଆମ ଦେଶରେ ଏଣ୍ଡୁରାନ୍ସ ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ର ଏକ ନୂଆ କ୍ରୀଡ଼ା ସଂସ୍କୃତିର ଖୁବ୍ ଜୋରରେ ଉଦୟ ହେଉଛି। ଏଣ୍ଡୁରାନ୍ସ ସ୍ପୋର୍ଟସ ମାନେ ମୋ କହିବାର ଅର୍ଥ, ଏପରି କ୍ରୀଡ଼ା କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ଯେଉଁଥିରେ ଆପଣଙ୍କର ସୀମାର ପରୀକ୍ଷା ହୁଏ। କିଛିବର୍ଷ ତଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାରାଥନ୍ ଓ ବାଇକ୍ଥନ୍ ଭଳି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଇଭେଣ୍ଟ ୧୪ କେବଳ କିଛି ବିଶେଷ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା। କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ବହୁତ କିଛି ବଦଳିଯାଇଛି। ମୋତେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଦେଶବ୍ୟାପୀ ପ୍ରତି ମାସରେ ୧୫୦୦ରୁ ଅଧିକ ଏଣ୍ଡୁରାନ୍ସ ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ଆୟୋଜନ ହେଉଛି। ଏହି ଇଭେଣ୍ଟଗୁଡ଼ିକରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ଆଥଲେଟମାନେ ଦୂରଦୂରାନ୍ତରୁ ଯାଇଥାନ୍ତି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଏଣ୍ଡୁରାନ୍ସ ସ୍ପୋର୍ଟସର ହିଁ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି – ଆୟରନମ୍ୟାନ୍ ଟ୍ରାଏଥଲନ୍। ଆପଣ କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ଯଦି ଆପଣଙ୍କୁ କୁହାଯାଏ ଯେ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ଗୋଟିଏ ଦିନରୁ ମଧ୍ୟ କମ୍ ସମୟ ଅଛି ଏବଂ ଆପଣଙ୍କୁ ଏହି ତିନୋଟି କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ : ସମୁଦ୍ରରେ ୪ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଁରିବା, ୧୮୦ କିଲୋମିଟର ସାଇକେଲ ଚଲେଇବା ଓ ପ୍ରାୟ ୪୨ କିଲୋମିଟରର ମାରାଥନ୍ ଦୌଡ଼ିବା। ତେବେ ଆପଣ ଭାବିବେ ଏହା କି ରି ସମ୍ଭବ। କିନ୍ତୁ ଦୃଢ଼ ସାହସସଂପନ୍ନ ଲୋକେ ଏହି କାମକୁ ମଧ୍ୟ ସଫଳତାର ସହ କରି ଦେଖାନ୍ତି। ତେଣୁ ଏହାକୁ ଆୟରନମ୍ୟାନ୍ ଟ୍ରାଏଥଲନ୍ କୁହାଯାଏ।
ଗୋଆରେ ନିକଟରେ ଏହିଭଳି ଏକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା। ଆଜିକାଲି ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ଲୋକେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି। ଏପରି ଅନେକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅଛି, ଯାହା ଆମର ଯୁବବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେଉଛି। ଆଜିକାଲି ଅନେକ ଲୋକ ‘ଫିଟ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ସନ୍ଡେଜ୍ ଅନ୍ ସାଇକଲ୍’ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଭାଗନେବା ପାଇଁ ଏକାଠି ହେଉଛନ୍ତି। ଏସବୁ ଏପରି ଜିନିଷ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଫିଟନେସ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳୁଛି।
ବନ୍ଧୁଗଣ,
ଆପଣଙ୍କ ସହ ପ୍ରତି ମାସରେ ଭେଟିବା ମୋ ପାଇଁ ସବୁବେଳେ ଏକ ନୂଆ ଅଭିଜ୍ଞତା। ଆପଣଙ୍କର କାହାଣୀ, ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରୟାସ ମୋତେ ନୂଆ ପ୍ରେରଣା ଦିଏ। ଆପଣମାନେ ବାର୍ତ୍ତାରେ ଯେଉଁ ପରାମର୍ଶ ପଠାନ୍ତି, ଯେଉଁ ଅନୁଭୂତି ବାଣ୍ଟନ୍ତି, ତାହାଦ୍ୱାରା ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଭାରତର ବିବିଧତାକୁ ସାଉଁଟିନେବାର ପ୍ରେରଣା ମିଳିଥାଏ। ଯେତେବେଳେ ଆମେ ଆସନ୍ତା ମାସରେ ଭେଟିବା, ସେତେବେଳେ ୨୦୨୫ ଶେଷ ହେବାକୁ ଯାଉଥିବ। ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏବେ ଥଣ୍ଡା ୧୫ ଆହୁରି ବଢ଼ିବ। ଶୀତଋତୁରେ ଆପଣ ନିଜର ଓ ପରିବାରର ବିଶେଷ ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତୁ। ଆସନ୍ତା ମାସରେ ଆମେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ କିଛି ନୂଆ ବିଷୟ, ନୂଆ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ଆଲୋଚନା କରିବା। ବହୁତ ବହୁତ ଧନ୍ୟବାଦ। ନମସ୍କାର।
*****
#MannKiBaat has begun. Do hear. https://t.co/0Wp9vjJWUm
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
The month of November brought many inspirations. #MannKiBaat pic.twitter.com/Ml3tYfgBhj
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
India has set a historic record with food grain production. #MannKiBaat pic.twitter.com/yiRNFMMvBb
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
PM @narendramodi highlights how a team of youngsters from Pune succeeded in a unique drone competition organised by ISRO. #MannKiBaat pic.twitter.com/fH0I4PtPFG
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
A sweet revolution across India! #MannKiBaat pic.twitter.com/jeYbz2UHdA
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
From Europe to Saudi Arabia, PM @narendramodi shares how the world is celebrating the Gita. #MannKiBaat pic.twitter.com/YCDMLt4s76
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
The incredible contributions of Jam Saheb that the world is honouring today... #MannKiBaat pic.twitter.com/KbUxibRiRW
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
Glad to see that many young, highly qualified professionals are now adopting the field of natural farming, says PM @narendramodi in #MannKiBaat pic.twitter.com/aVa0mB7dzI
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
The fourth Kashi-Tamil Sangamam is commencing on the 2nd December at Namo Ghat in Kashi.
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
PM @narendramodi urges everyone to be a part of the Kashi-Tamil Sangamam. #MannKiBaat pic.twitter.com/Mrk4BsjnVE
INS Mahe has been inducted into the Indian Navy. Its indigenous design is drawing wide appreciation. #MannKiBaat pic.twitter.com/9lYxib1hUj
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
Winter tourism in Uttarakhand is attracting many people. #MannKiBaat pic.twitter.com/uOhMd1qgHM
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
Enthusiasm for the sacred relics of Bhagwan Buddha has been observed in many countries. World over, people expressed gratitude to India for sending Buddhist relics. #MannKiBaat pic.twitter.com/0t0MpWvwtl
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
Vocal for Local! #MannKiBaat pic.twitter.com/qau8x27hgi
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025
India's superhit sports month! #MannKiBaat pic.twitter.com/5EzYrg0GkF
— PMO India (@PMOIndia) November 30, 2025